Geen mooi plaatje, een kip zonder kop. Treffend is het wel. Allereerst vanwege de gedachteloosheid − zonder hersens weinig navigatiewerk. En dan vanwege de onhoudbaarheid van de situatie. Hoe lang kun je door zonder kop? Tien meter? Twintig?

Voortdurend moet ik aan een koploze kip denken als ik berichten over de vogelgriep zie. Het virus is weer terug. En hoe. Verspreid over Nederland zijn er al meer dan een miljoen dieren geruimd (lees: vermoord) dit jaar. Op sommige dagen zijn het er honderdduizenden. Het aantal besmettingen onder wilde vogels is tot recordhoogte gestegen. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid spreekt van een ‘ongekend hoge verspreiding’. Incidenten zijn dit al lang niet meer. Inmiddels begint elk najaar een vogelgriepseizoen.

Ook mensen raken besmet met het virus. Deze week overleed een Amerikaan aan de gevolgen. Tot nu toe een zeldzaamheid, maar dat kan in rap tempo veranderen. In het wetenschappelijk tijdschrift Science waarschuwden experts al voor een pandemie. Weet je nog, een pandemie? Doden, overvolle IC’s, vereenzaming, een samenleving die op barsten staat?

Dusss, wat gaan we doen? Het ministerie van Landbouw benadrukt vooral dat de extra maatregelen die zijn getroffen (zoals de ophokplicht) werken − het virus verspreidt zich niet van bedrijf op bedrijf, maar via ganzen, zwanen en kraanvogels. Blame it on the birds. Ook laat een officieel vaccinatieprogramma nog wel even op zich wachten. In het buitenland staan ze nu eenmaal niet te popelen om gevaccineerd pluimvee, en zo’n 70 procent van de productie is voor export bestemd.

NOS-nieuwslezer Winfried Baijens zei het goed: ‘Met een omzet van twee miljard euro zijn de belangen groot, en daarom blijft het lastig om iets te veranderen.’

Ja, de belangen zijn groot. Ik heb niet drie jaar op een zolderkamer gezeten en zesendertig pubquizzen op Zoom overleefd om toe te kijken hoe de samenleving zich opnieuw in een pandemie stort en zodoende de levens van miljoenen riskeert. Want nee, het is best mogelijk om iets te veranderen. Zelfs als er een straf vaccinatieprogramma komt, is dat geen oplossing voor op de lange termijn – het virus kan resistent worden en dan weer dodelijk om zich heen grijpen.

We moeten buiten de kaders denken die de pluimveesector en het ministerie van Landbouw maar al te makkelijk aan ons opdringen, en die media als NOS maar al te vaak herhalen – kaders die de groei of op z’n minst stabilisering van de sector moeten garanderen. Het is namelijk tijd voor krimp. Van het aantal kippen op veehouderijen, van het aantal veehouderijen an sich, van de hoeveelheid kippenpoten op ons bord.

Nederland telt vijf keer meer kippen (!) per hectare landbouwgrond dan de rest van Europa. Als virussen ergens naar hartenlust kunnen circuleren en muteren, dan is het hier wel. Door terug te keren naar natuurlijkere omstandigheden sluiten we de kraamkamer van de volgende pandemie.

Radicaal? Verre van. Het is juist radicaal om dezelfde weg te blijven volgen. Een kip die z’n kop weer op zijn romp schroeft. Dat is wel een mooi plaatje.